زمان تقریبی مطالعه: 10 دقیقه
 

سریه محمد بن مسلمه به قرطاء




رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) محمد بن مسلمه را به همراه سی نفر در ماه محرم سال پنجم هجری به سوی قبیله بنی‌بکر بن کلاب اعزام فرمود.


۱ - مفهوم‌شناسی


«سریه» به قطعه‌ای از سپاه گفته می‌شود که به دستور رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به سوی مکانی و برای انجام ماموریتی اعزام می‌شدند، بدون آن که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) همراه آنان باشد.
[۱] ‌اندلسی‌، ابن عبدالبر، الدرر فی اختصار المغازی و السیر، قاهره‌، وزارت اوقاف مصر، ۱۴۱۵ق.، چاپ اول، ص۹۵.    
[۲] البیهقی، احمد بن الحسین، دلائل النبوة، تحقیق عبدالمعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۵ق.، چاپ اول، ج۳، ص۵.    
[۳] مقریزی، تقی الدین احمد بن علی، امتاع الاسماع، تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق.، چاپ اول، ج۸، ص۳۳۰.    


۲ - اعزام محمد بن مَسلَمَه


رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) محمد بن مسلمه را به همراه سی نفر
[۴] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۴۰۹ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۵۳۴.    
[۵] هاشمی البصری، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۰ق.، چاپ اول، ج۲، ص۶۰.    
که عبّاد بن بشر و سلمة بن سلامه بن وقش و حارث بن خزیمه
[۶] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۴۰۹ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۵۳۴.    
[۷] صالحی الشامی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ج۶، ص۷۱.    
نیز جزء آنها بودند، در ماه محرم سال پنجم هجری
[۸] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۴۰۹ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۵۳۴.    
[۹] هاشمی البصری، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۰ق.، چاپ اول، ج۲، ص۶۰.    
به سوی قبیله "بنی‌بکر بن کلاب" اعزام فرموده و به آنان دستور دادند، برای آن که دشمن از حرکت آنان آگاهی پیدا نکند، شب‌ها حرکت کرده و روزها پنهان باشند و هنگامی که به بنی‌بکر رسیدند، به آنها حمله کنند.
[۱۰] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۴۰۹ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۵۳۴.    
[۱۱] هاشمی البصری، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۰ق.، چاپ اول، ج۲، ص۶۰.    
[۱۲] ابن الجوزی، ابو الفرج عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۲ق.، چاپ اول، ج۳، ص۲۴۹.    
[۱۳] ابوالفتح، محمد بن سید الناس، عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر، تعلیق ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۴ق.، چاپ اول، ج۲، ص۱۱۲.    

محمد بن مَسلَمَه طبق دستور پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) عمل کرده و به سوی بنی‌بکر به راه افتاد. محمد بن مَسلَمَه هنگامی که به شَّرَبّةُ (از نواحی منطقه نجد به شمار می‌آید.)
[۱۴] حموی بغدادی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت‌، دار صادر، ۱۹۹۵م.، چاپ دوم‌، ج۳، ص۳۳۳.    
رسید، گروهی را دید که از آن مکان کوچ می‌کردند. او یکی از یاران خود را به سوی آنان فرستاد تا از آنان در مورد نَسَب‌شان سؤال کند. فرستاده‌ی محمد بن مَسلَمَه نیز به سوی آن گروه رفته و پس از پرسش از آنان، به نزد محمد بن مَسلَمَه بازگشته و گفت: آنان گروهی از قبیله‌ی محارب هستند. قبیله‌ی محارب در نزدیکی محمد بن مَسلَمَه پباده شده و بارهای خود را گشودند و چهارپایان خود را برای چرا در صحرا رها کردند. محمد بن مَسلَمَه به آنان تعرضی نکرد تا هنگامی که آنان به راه افتادند. پس از آن که بنی‌محارب شروع به حرکت کردند، به آنان حمله کرد و یکی از آنان را کشت. باقی افراد قبیله که حمله محمد بن مَسلَمَه را مشاهده کردند، رو به فرار نهادند؛ اما محمد بن مَسلَمَه و یارانش به تعقیب آنان نپرداختند. غنائم به دست آمده از بنی‌محارب، تعدادی گوسفند و شتر بود که به دست محمد بن مَسلَمَه و یارانش افتاد. سپاه اسلام به راه خود ادامه داد تا به جایی رسید که بر بنی‌بکر اشراف داشت. محمد بن مَسلَمَه، عبّاد بن بشر را به نزد بنی‌بکر فرستاد و عبّاد بن بشر خود را به بنی‌بکر رساند و در میان آنان اقامت کرد. هنگامی که بنی‌بکر چهارپایان خود را رها کرده و شیر دوشیدند و شتران آنها آب آشامیده و زانو زدند، عبّاد بن بشر خود را به نزد محمد بن مَسلَمَه رساند و به او وضعیت و استقرار بنی‌بکر را اطلاع داد. محمد بن مَسلَمَه نیز به آنها حمله کرده و ده نفر از آنان را کشته و مقداری شتر و گوسفند به غنیمت گرفت و به سوی مدینه بازگشت. او به سرعت حرکت کرده و مسیری را که طی آن به دو شب راهپیمایی نیاز داشت، در یک شب طی کرد و تا صبح خود را به ضَرِیَّه (مکانی است که در سرزمین نجد واقع شده و در راه مکه به بصره قرار دارد.)
[۱۵] حموی بغدادی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت‌، دار صادر، ۱۹۹۵م.، چاپ دوم‌، ج۳، ص۴۵۷.    
رساند.
[۱۶] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۴۰۹ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۵۳۵.    
[۱۷] صالحی الشامی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ج۶، ص۷۱.    


۳ - سخن محمد بن مسلمه


محمد بن مَسلَمَه، خود می‌گوید: در آنجا بیم داشتیم که ما را تعقیب کنند، ناچار شترها را جلو‌ انداختیم و گوسفندها را به شدت می‌راندیم و حیوان‌ها چنان با سرعت حرکت می‌کردند که انگار اسب هستند. این حرکت ادامه داشت تا اینکه به عداسه رسیدیم؛ اما در رَّبَذَه (روستایی است در اطراف مدینه)
[۱۸] حموی بغدادی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت‌، دار صادر، ۱۹۹۵م.، چاپ دوم‌، ج۳، ص۲۴.    
گوسفندها عقب ماندند، در نتیجه آنها را با چند نفر از یاران خود جا گذاشتیم که آنها را بعداً بیاورند و شتران را جلو‌ انداختیم و آنها را به مدینه و به حضور پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آوردیم. او یکصد و پنجاه شتر آورده بود و سه هزار گوسفند.
[۱۹] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۴۰۹ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۵۳۵.    
[۲۰] هاشمی البصری، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۰ق.، چاپ اول، ج۲، ص۶۰.    
[۲۱] ابن الجوزی، ابو الفرج عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۲ق.، چاپ اول، ج۳، ص۲۴۹.    
[۲۲] ابوالفتح، محمد بن سید الناس، عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر، تعلیق ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۴ق.، چاپ اول، ج۲، ص۱۱۲.    


۴ - تقسیم غنائم


آنان هنگامی که به مدینه رسیدند، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) خمس غنائم را جدا فرمود و بقیه را میان اصحاب خود تقسیم فرمود. شتران پروار را در تقسیم معادل ده گوسفند قرار دادند و به همه آنها مقداری از غنائم رسید.
[۲۳] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۴۰۹ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۵۳۵.    
[۲۴] ابوالفتح، محمد بن سید الناس، عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر، تعلیق ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۴ق.، چاپ اول، ج۲، ص۱۱۲.    
[۲۵] ابن الجوزی، ابو الفرج عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۲ق.، چاپ اول، ج۳، ص۲۴۹.    
[۲۶] صالحی الشامی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ج۶، ص۷۱    
[۲۷] مقریزی، تقی الدین احمد بن علی، امتاع الاسماع، تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق.، چاپ اول، ج۱، ص۲۵۸    


۵ - پانویس

 
۱. ↑ ‌اندلسی‌، ابن عبدالبر، الدرر فی اختصار المغازی و السیر، قاهره‌، وزارت اوقاف مصر، ۱۴۱۵ق.، چاپ اول، ص۹۵.    
۲. ↑ البیهقی، احمد بن الحسین، دلائل النبوة، تحقیق عبدالمعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۵ق.، چاپ اول، ج۳، ص۵.    
۳. ↑ مقریزی، تقی الدین احمد بن علی، امتاع الاسماع، تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق.، چاپ اول، ج۸، ص۳۳۰.    
۴. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۴۰۹ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۵۳۴.    
۵. ↑ هاشمی البصری، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۰ق.، چاپ اول، ج۲، ص۶۰.    
۶. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۴۰۹ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۵۳۴.    
۷. ↑ صالحی الشامی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ج۶، ص۷۱.    
۸. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۴۰۹ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۵۳۴.    
۹. ↑ هاشمی البصری، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۰ق.، چاپ اول، ج۲، ص۶۰.    
۱۰. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۴۰۹ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۵۳۴.    
۱۱. ↑ هاشمی البصری، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۰ق.، چاپ اول، ج۲، ص۶۰.    
۱۲. ↑ ابن الجوزی، ابو الفرج عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۲ق.، چاپ اول، ج۳، ص۲۴۹.    
۱۳. ↑ ابوالفتح، محمد بن سید الناس، عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر، تعلیق ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۴ق.، چاپ اول، ج۲، ص۱۱۲.    
۱۴. ↑ حموی بغدادی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت‌، دار صادر، ۱۹۹۵م.، چاپ دوم‌، ج۳، ص۳۳۳.    
۱۵. ↑ حموی بغدادی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت‌، دار صادر، ۱۹۹۵م.، چاپ دوم‌، ج۳، ص۴۵۷.    
۱۶. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۴۰۹ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۵۳۵.    
۱۷. ↑ صالحی الشامی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ج۶، ص۷۱.    
۱۸. ↑ حموی بغدادی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت‌، دار صادر، ۱۹۹۵م.، چاپ دوم‌، ج۳، ص۲۴.    
۱۹. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۴۰۹ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۵۳۵.    
۲۰. ↑ هاشمی البصری، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۰ق.، چاپ اول، ج۲، ص۶۰.    
۲۱. ↑ ابن الجوزی، ابو الفرج عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۲ق.، چاپ اول، ج۳، ص۲۴۹.    
۲۲. ↑ ابوالفتح، محمد بن سید الناس، عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر، تعلیق ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۴ق.، چاپ اول، ج۲، ص۱۱۲.    
۲۳. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۴۰۹ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۵۳۵.    
۲۴. ↑ ابوالفتح، محمد بن سید الناس، عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر، تعلیق ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۴ق.، چاپ اول، ج۲، ص۱۱۲.    
۲۵. ↑ ابن الجوزی، ابو الفرج عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۲ق.، چاپ اول، ج۳، ص۲۴۹.    
۲۶. ↑ صالحی الشامی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ج۶، ص۷۱    
۲۷. ↑ مقریزی، تقی الدین احمد بن علی، امتاع الاسماع، تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق.، چاپ اول، ج۱، ص۲۵۸    


۶ - منبع

سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «سریه محمد بن مسلمه به قرطاء»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۶/۲۷.    


رده‌های این صفحه : تاریخ اسلام | جنگ های پیامبر | رویدادهای سال پنجم هجری | سریه ها | سیره سیاسی پیامبر | مقالات پژوهه




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.